Rośliny trujące w ogrodzie

Rośliny trujące zawiera substancję toksyczną w całej roślinie lub tylko w niektórych częściach, można je poznać po ostrym piekącym smaku lub nieprzyjemnym zapachu. Trucizny są to substancje o bardzo silnym działaniu, potrafią nawet w małej dawce wpłynąć na najważniejsze procesy życiowe, mogą uszkadzać pojedyncze komórki jak i całe narządy po układy całego organizmu. Rośliny trujące zostały opisane już w  roku 100 p.n.e. w Chinach, w tym zielniku opisano 300 gatunków, dzieląc je na 3 grupy roślin: pozwalające zachować młodość, leczące ciężkie schorzenia oraz rośliny trujące. Wytwarzanie substancji toksycznej przez roślinę jest uwarunkowane rolą biologiczną trucizny, która ma za zadanie chronić przed roślinożercami czy owadami. Ilość trucizny znajdującej się w roślinie jest zależna od uwarunkowań siedliskowych, takich jak: nasłonecznienie, rodzaj gleby i wilgotność. Właściwości trujące mogą się nasilić lub zniknąć po wysuszeniu lub przegotowaniu. Zatrucie może wystąpić tylko po zetknięciu się z rośliną lub po jej spożyciu. Toksyczne właściwości zależą od obecności metabolitów wtórnych, które działają na rożne układy oraz tkanki człowieka powodując inne objawy zatrucia oraz przyczyny zgonów. Są to następujące metabolity:

ALKALOIDY

Najbardziej rozpowszechnione substancje trujące w świecie roślin. Związki organiczne o gorzkim smaku i zasadowym odczynie, wykazują bardzo silne działanie na ludzi i zwierzęta. Znajdują się w nasionach, liściach, korze, bulwach, owocach oraz w strzępkach grzybni.

GLIKOZYDY

• Cyjanogenne – po hydrolizie stają się toksyczne, której produktem jest kwas pruski, inaczej cyjanowodór. Jest on szybko działającą trucizną zaburzającą oddychanie, co prowadzi do niedoboru tlenu i zgon. Szczególnie wrażliwe są dzieci. Dawka śmiertelna dla ludzi to 0,5mg-3,5mg/kg masy ciała. Występują głównie w młodych częściach roślin oraz w nasionach wiśni, czereśni, śliwek i czeremchy. Glikozydy cyjanogenne możemy także spotkać w migdałach (amigdalina), bzie koralowym i czarnym, koniczynie. Powszechnie występują w rodzinach różowatych, bobowatych, wilczomleczowatych i astrowatych
• Nasercowe – silne działanie toksyczne przy przedawkowaniu, lecz w właściwie prowadzonym leczeniu są używane przez kardiologów w bardzo małych dawkach. Występują u konwalii majowej, naparstnicach, cebuli morskiej i miłku wiosennym.
• Saponiny – działają na pojedyncze komórki mogąc powodować ich obumieranie. Potrafią emulgować tłuszcze stad maja właściwości myjące i się pienią. Występują w korzeniach, kłączach i korze oraz u gatunków takich jak: nagietek lekarski, pierwiosnek, mydlnica lekarska i w nasionach kasztanowca.
• Glukozynolany – występują w całej roślinie, głownie u kapusiowatych, ich rolą biologiczna jest odstraszanie patogenów, wiec są to naturalne pestycydy dla rośliny.
• Antraglikozydy – działają przeczyszczająco, występują w szczawiu, gryce, rdestach, kruszynie, senesie, aloesie i  marzanowatych. Związki barwne od żółci przez czerwienie po brąz, śluzą do barwienia np. włosów  „henna” to sproszkowana roślina lawsonia intermilis

FITOTOKSYNY

Związki wrażliwe na temperaturę, które niszczą się podczas ogrzewania. Silne działanie toksyczne nawet w małych dawkach. Występują głownie w nasionach, takich roślin jak racznik pospolity czy modliszek różańcowy.

OLEJKI ETERYCZNE

Mogą drażnić skórę jako związki lotne, powodować stany zapalne włącznie z martwica skory. Wykazują DZIAŁANIE PORONNE, bardzo niebezpieczne dla kobiet w ciąży są wszelkie aromaterapie domowymi sposobami. Wchłaniają się przez skórę i płuca a składniki olejku bardzo szybko dostają się do narządów,  po czym wydalane są w nerkach.

Elżbieta Bartczak
Starszy instruktor ds. ogrodniczych OZ PZD w Opolu